Trầm hương là một sản vật quý giá đã gắn liền với văn hóa tâm linh của nhân loại bao đời. Song ở mỗi tôn giáo khác nhau, trầm hương lại mang ý nghĩa độc đáo riêng biệt. Hãy cùng Bảo Trầm tìm hiểu giá trị của thứ gỗ thiêng này trong đạo Phật, đạo Chúa và đạo Hồi.
Trầm hương – hương Niết Bàn nhà Phật
Trầm hương tồn tại một vị trí vững chắc trong đời sống đạo Phật. Từ xa xưa, trầm hương đã đi vào kinh kệ. Theo kinh Pháp Hoa (Phẩm thứ 19 – Pháp sư công đức), thiện nam tử hay thiện nữ nhân nào thọ trì Kinh Pháp Hoa, hoặc đọc, hoặc tụng, hoặc giải nói, hoặc biên chép thì người đó sẽ được tám trăm công đức nơi Mũi, có thể dùng tỷ căn thanh tịnh ngửi khắp cõi tam thiên đại thiên, thưởng thức các mùi hương trên cõi Trời, đặc biệt là mùi trầm hương.
Bộ kinh Di Lan Đà vấn đạo cũng chỉ ra sự tương đồng của trầm hương với Niết Bàn qua 3 đặc điểm: thật khó mà tìm được; mùi thơm tuyệt đối; tất cả ai ai cũng ưa chuộng và ca tụng. Vì thế, dùng trầm hương để dâng lên Tam Bảo (Phật – Pháp – Tăng) chính là cách người Phật tử thể hiện lòng tôn kính cao nhất.
Thật vậy, giá trị hương trầm được thể hiện sâu sắc khi có mặt trong hầu hết các nghi thức tụng kinh, lễ tắm, lễ khai quang, cầu an, phóng sanh,… từ những buổi sơ khai của đạo Phật cho đến tận ngày nay. Với hương thơm thuần khiết, tạo sự linh thiêng và tẩy uế không gian, Trầm được suy tôn như “mùi hương của Niết Bàn” – trạng thái giải phóng khỏi mọi đau khổ, tham ái và vô minh mà bất cứ người tu Phật nào cũng muốn đạt cảnh giới.
Ngoài ra, trầm cũng được nhiều nhà tu hành xông đốt khi thiền định. Theo đó, mùi thơm dịu thanh của trầm chính là liệu pháp thiên nhiên cho cõi lòng nhẹ nhàng, tâm trí tĩnh an, trí tuệ thông suốt, cơ thể thư thái. Lúc ấy, các giác quan cũng trở nên nhạy bén, từ đó khai mở hiểu biết và luân xa.
Mang nguồn năng lượng đạo lý nhà Phật, trầm còn được chế tác thành các vật phẩm quý giá như tràng hạt của các nhà sư. Tràng hạt này có tên Japa Mala, loại phổ biến nhất có 108 hạt, biểu thị cho cầu chứng 108 pháp Tam Muội mà đoạn trừ 108 phiền não. Sức nóng từ bàn tay khi lần hạt tụng kinh sẽ làm hương trầm thêm thăng hoa, tạo cảm giác tĩnh tâm tuyệt đối để các nhà sư hết lòng hướng về Đức Phật.
Bên cạnh đó, cũng có những câu chuyện tương truyền rằng, các nhà sư Phật cấp cao đã sử dụng chuỗi hạt trầm hương để điều trị bệnh cho chúng sinh khi đi khắp chốn nhân gian. Theo đó, nhờ uống nước trầm hương giã nghiền từ chuỗi tràng hạt quý giá mà người bệnh tai qua nạn khỏi.
Trầm hương – mùi hương của Thiên Chúa
Trầm hương không chỉ gắn liền với văn hóa huyền bí phương Đông, nơi Phật tử chiếm đa số mà còn là một vật phẩm có ý nghĩa linh thiêng với các nước phương Tây – khởi nguồn đạo Thiên Chúa (Công Giáo, Thiên Chúa Giáo, Tin Lành,…).
Có thể nói trầm hương chính là mùi hương của Thiên Chúa. Cụ thể, trong Kinh Tân Ước tại phúc âm của Giăng (20: 39 Tiết 40), sau khi chịu khổ hình đóng đinh trên cây thánh giá để gánh tội cho nhân loại, cơ thể quý báu của Chúa Giêsu đã được xức bằng hỗn hợp nhựa thơm và trầm hương. Cũng theo lịch sử Công giáo, nghi thức xông trầm cũng được truyền tụng trong Thánh lễ chờ Chúa Giêsu phục sinh tại Jerusalem vào cuối thế kỷ thứ 4. Tại đó, người ta đốt nhiều bình trầm hương xung quanh bàn thờ cho hương thơm tinh khiết lan tỏa khắp không gian linh thiêng của tòa thánh.
Kể từ đó, trầm được sử dụng rộng rãi để xông đốt trong các lư hương dưới tượng Chúa. Hình ảnh Đức Giáo hoàng – người đứng đầu Giáo hội cầm bình xông trầm và dẫn dắt các tín hữu trong các nghi lễ quan trọng tại Tòa thánh Vatican cũng dần trở nên quen thuộc. Các nghi thức xức dầu tại lễ ban phước, cầu nguyện, tang lễ, … cũng dùng dầu thánh làm từ hỗn hợp ô liu, trầm hương, nhựa thơm, xạ hương.
Với con dân Thiên Chúa, việc dùng trầm hương trong các nghi lễ mang 3 ý nghĩa sâu sắc. Thứ nhất, mùi thơm êm dịu của trầm diễn tả lòng tôn kính và cầu nguyện thiết tha, tạo sợi dây kết nối linh thiêng với màu nhiệm thánh. Bên cạnh đó, nhang hương cháy đỏ biểu hiện cho sự dâng hiến hy sinh của con người hợp với lễ tế để dâng lên làm đẹp lòng Chúa. Ngoài ra, Trầm hương còn tác dụng làm tinh sạch bầu không khí nên mang ý nghĩa bảo vệ, xua trừ tà thần ma quỷ. Nhờ đó, mọi người được thanh tẩy tâm hồn và thánh hoá, trở nên thanh sạch đáng được Chúa chấp nhận.
Các chuỗi tràng hạt Mân Côi hay mặt dây thánh giá càng tăng thêm giá trị linh thiêng và trang trọng khi làm bằng gỗ Trầm. Tất cả để bảo chứng cho tình yêu thuần khiết, đức tin vững vàng và một lòng hướng về Đức Chúa Trời.
Trầm hương – bảo vật trong Hồi Giáo
Từ ngàn xưa, người đạo Hồi đã sử dụng trầm hương như vật quý báu đặc biệt quan trọng. Lội ngược dòng lịch sử, thứ gỗ thiên nhiên này đã in dấu trong nhiều trang tiên tri và giáo huấn Hadith của nhà tiên tri Muhammad. Ngài Muhammad không chỉ yêu thích mùi trầm mà còn thường xuyên sử dụng trầm trong các nghi lễ đạo Hồi.
Và cho đến ngày nay, người Hồi Giáo không thể thiếu trầm hương trong những nghi lễ lớn vì nó mang ý nghĩa kết nối siêu việt giữa đời thực với thế giới tâm linh. Họ cho rằng các vị thần của họ rất thích mùi của trầm hương. Vì thế, làn khói trầm sẽ gửi gắm trọn vẹn lời nguyện ước đến với các vị thần.
Bên cạnh đó, tinh dầu trầm hương được xem là bảo vật trừ tà, tẩy uế không gian hiệu nghiệm. Chẳng hạn trong nghi lễ tẩy rửa thánh đường Kaaba – nơi linh thiêng nhất của người Hồi giáo thánh địa Mecca, Ả Rập Xê Út, các vị khách mời bắt buộc phải sử dụng khăn trắng có tẩm tinh dầu hoa hồng, trầm hương, xạ hương để lau các bức tường bên trong của Kaaba nhằm giữ gìn sự trong sạch nơi đây. Ngoài ra, hương liệu này với người đạo Hồi còn là một phương thuốc quý có khả năng chữa trị được nhiều loại bệnh tật. Mang mùi hương nhẹ nhàng gắn kết cảm xúc, trầm còn đại diện cho tình yêu thăng hoa của lứa đôi. Các cặp tình nhân thường nhờ cậy đến trầm hương để cầu nguyện và mong thần Allah giúp đỡ trước những sóng gió trắc trở.
Cũng như các tôn giáo khác, gỗ trầm được chạm khắc tỉ mẩn thành chuỗi hạt cầu nguyện của người Hồi Giáo. Chuỗi này được gọi là Misbaha hoặc Tasbih, thường có 99 hạt, tương ứng với 99 tên của Allah.
*****
Hòa vào dòng chảy văn hoá tín ngưỡng đa dạng của nhân loại, trầm hương đã chứng minh giá trị màu nhiệm không gì sánh bằng. Điều đó đã tạo cho thứ gỗ quý một vị thế vững chắc để trở thành vật phẩm không thể thiếu trong đời sống tâm linh của mỗi người. Bảo Trầm vô cùng tâm đắc giới thiệu đến bạn những giá trị độc đáo của trầm hương trong các tôn giáo mà chúng tôi có dịp tìm hiểu.